İçeriği ve Strüktürü :

“Mekteb-i Fünun-ı Nefise-i Şahane'de tedris edilmiş olan derslerden müteşekkildir.  Maarif Nezâret-i Celilesi'nin ruhsatiyle tab olunmuşdur.”  denmektedir.

Sanat eserinin güzelliği ile tabiattaki güzelliklerin farklı olduğunu belirterek söze başladığı eserinde Ohannes şöyle der: “(Sanat eserlerinin güzelliğinin) ... kendine özgü bir sebep ve hikmeti olması gerekmez mi?  Sanatkârın ortaya koyduğu o hayalî güzelliğin mahiyeti acaba nedir?  Kendisinin içine nereden doğdu?  Hattâ öyle bir kuvvetle kalbine doğdu ki, bizi de etkiliyor.  İşte sanat açısından en dakik mesele budur.  Bunun sebeplerini arayarak sanatta her çeşit güzelliğe dair şartları ve kuralları inceleyen ilme Fransızca esthétique denir.”

Sanatın Esas ve Mahiyeti, İdealizm ve Realizm Usûlü, Sanatın Özel Nitelikleri, Zevk Güzelliği, Hüner ve Deha, Üslûp birinci kısımın bölümlerini oluşturmaktadır.  İkinci kısım ise Doğru ve Eğri Çizgi, Plastik Sanatların Aslı ve Birbiriyle Olan Münasebeti, Mimarlık Sanatı ve Bunun Özel Nitelikleri, Heykeltraşlık veya Musavvirlik Sanatının Özel Nitelikleri, Ressamlık veya Nakış’tan oluşmaktadır.  Mimarlık Sanatı ve Bunun Özel Nitelikleri başlığı altında, mimarlığın “her kavmin düşüncesinin, ihtiyaçlarının ve isteklerinin bir çeşit mütercimi” olduğu, “tabiatı taklitten ziyade, yeni baştan icada” benzediği dile getirilir.  Mimarlığın iki yönü olduğunu belirterek şöyle tanımlar: “Biri yapıcılık veya kalfalık, diğeri sanat yönüdür.”  Mimarlık bilgisi için de şunları söyler: “Her sanatçı için birinci derecede lazım olan sanat duygusundan başka, mimar, resim ve geometri, ağırlık kaldırma gibi matematik bilimlerine, tarihe, iklim bilimine, memleketin kanun ve düzenlemelerine vâkıf olmalıdır.”  “Mimarlık sanatında güzellikten ayrılmaz bazı özellikler vardır ki onlar da bağlantı güzelliği (hüsn-i münâsebet) ve sağlamlık özellikleridir.”  Bu kavram ile, içeriği ile yapının ya da elemanlarının bütünleşmesini anlatmaktadır.  Mimarlıkta güzelliğin koşullarını, “orantı (tenâsüb), özel şekil (sıfat-ı mahsûsa) ve ahenk güzelliği” ile tanımlar.  İnsan ve oranları ile bunun mimetik olarak yapıda yeniden üretilmesinden söz ederken bilindik klasik lisanın kurallarından söz eder gibidir.  Sadelik, büyüklük (anıtsallık), dolu-boş oranları da aynı şekilde bizlere tanıdık tanımlardır.  Ardından yere ve iklime bağlılık, buna karşın kimi yapıların bunlara bağımlı olmayışı (anıtlar) konuları yer alır. Ve nihayet “harita” ile binanın temsili konusuna gelir: “Binanın haritası, altından testere ile kesildiğinde ne hâl kesp eder ise, onun resmi demektir.” “Resm-i makta, yani binanın kesimi, eğer bina, gerek yüzünden, gerek yanından, yukarıdan aşağıya testere ile kesilecek olsa veya binanın içi gösterilmek için bir yüzü kaldırıldığında nasıl görünür ise, o tarzda yapılan resmidir.” “İrtifa planı ise, binanın dış yüzünün gösterişi demektir.” 

Anahtar Kelimeler :

Mimari, Güzel sanatlar, Fünun-ı nefise, Estetik, Sakızlı Ohannes, tarih, Kitabcı Karabet.